آیا بهترین راهکار برای خودآموزی زبان وجود دارد؟ آیا روشی هست که بدون صرف هزینهٔ کلاسهای آموزشی، زبان جدید را آموخت؟ بله هست! دل به این مقاله بدهید که می‌خواهیم به این دو سؤال بپردازیم.
فهرست
- بهترین راهکارِ خودآموزی زبان چیست؟
- به کشورِ زبان جدید سفر کنید
- در کشور خودتان، جوّ زبان جدید را پیدا کنید
- از روش استقراء در خودآموزی زبان استفاده کنید
- چگونه از روش استقراء استفاده کنیم؟
- چگونه از منابع ویدیویی به روش استقرائی برای خودآموزی زبان بهره ببریم؟
- آیا این روش برای منابع دیگر هم کاربرد دارد؟
- جمع بندی
چرا زبان را به صورت خودآموز بیاموزیم؟
بسیاری نیاز دارند زبان جدید بیاموزند ولی هزینه یا فرصتش را ندارند که در آموزشگاه‌ها ثبت‌نام کنند و آموزش ببینند. راه یادگیری برای این عده بسته نیست و می‌توانند به صورت خودآموز زبان را بیاموزند. البته اگر روشمند پیش بروند و از تجربیات سایرین (مثل این مقاله) استفاده کنند، وقت کمتری از آن‌ها تلف می‌شود و سریع‌تر به هدف می‌رسند. لب مطلب این که خودآموزیِ زبان میسر است اما بهتر است به صورت روشمند باشد و تنها یک هزینه می‌طلبد و آن همت عالی شماست برای یادگیری روش. اگر مایلید زبان جدید را به صورت خودآموز بیاموزید، با ما همراه شوید.
بهترین راهکارِ خودآموزی زبان چیست؟
محسن به عراق سفر کرد[1]. می‌دانست آن‌جا همه عرب زبان هستند اما تعامل مستقیم با عرب زبانان حس و حال جدیدی را در او بوجود آورد. تعاملات به زبان عربی‌ست، تابلوها به عربی‌ست، توضیحات داخل مغازه عربی‌ست، اسکناسِ پول عربی، رادیو و تلویزیون، همه و همه به زبان عربی است. او قبلاً علاقه داشت این زبان را بیاموزد و چیزهایی یاد گرفته بود ولی داخل جوّ عراق احساس کرد چقدر نیاز دارد عربی را بلد باشد. «علاقه داشتن» کجا و «نیاز داشتن» کجا؟ خیلی‌ها علاقه دارند زبان جدید بیاموزند ولی تعداد کمی نیازِ به یادگیری دارند و همین تعداد موفق می‌شوند. اگر می‌خواهید در یادگیری زبانِ جدید موفق شوید، باید «علاقه» را تبدیل به «نیاز» کنید. اما چطور؟ برای جواب با ما همراه باشید.
به کشورِ زبان جدید سفر کنید
بی‌تعارف بگویم، بهترین روشِ یادگیری زبان این است که به کشورِ آن زبان سفر کنید و مدتی در «جوّ» آن جا زندگی کنید و در ضمنِ سفر، باید بتوانید همراهانی از همان زبان پیدا کنید که حوصله کنند و وقت بگذارند شما را قدم به قدم با فرهنگِ آن زبان آشنا و اشتباهاتتان را اصلاح کنند. جوّ همان کشور، خواسته یا ناخواسته نیازِ به یادگیری زبانشان را در شما ایجاد می‌کند، آن هم به طور فشرده و در مدت زمانی کوتاه! این بهترین راهکار برای خودآموزیِ زبان است ولی مشکلی در این راهکار هست که باید حل شود.
سفر به کشور جدید برای همه میسّر نیست. بعضی‌ها وقتش را ندارند و بعضی‌ها هزینه‌اش را! اگر هم شرایط مُیسر شد، چطور همراهانی از همان زبان پیدا کنیم که حوصله کنند و وقت بگذارند ما را قدم به قدم با فرهنگِ آن زبان آشنا و اشتباهاتمان را اصلاح کنند؟! راه حل را در ادامه بخوانید.
در کشور خودتان، جوّ زبان جدید را پیدا کنید
علیرضا شغلش سیاحتِ گردشگران عراقی و ارسال زوّار ایرانی به عتبات عراق است. از او پرسیدند:
- «تو چطور زبان عربی را یاد گرفتی؟ آیا به خاطرِ سفرهای زیادت به عراق، عربی را یاد گرفتی؟»
- گفت: «سفرهای عراق خیلی کمکم کرد به عربی مسلط بشوم ولی اگر قبلش یاد نمی‌گرفتم، اصلا فرصتِ این سفرها برایم پیش نمی‌آمد!»
- «پس چجوری شروع کردی؟»
- «می‌رفتم قم، بازار گذر خان، مغازه دار‌های آن‌جا اکثراً عرب زبان هستند. زُوّار عرب زیادی آن‌جا پیدا می‌کردم. به آن‌ها پیشنهاد می‌دادم رایگان این وَر و آن وَر بچرخونمشون، جاهای دیدنی ببرمشون و در عوض ازشون یواش یواش عربی را یاد گرفتم. تهران هم تو محلهٔ دولت آباد همچنین جوی هست.»
- «مگه نگفتی سفرهای عراق خیلی کمکت کرد به عربی مسلط بشی؟!»
- «درسته…»
- «خوب چرا از اول عراق نرفتی آن جا یاد بگیری؟»
- «اگر با حداقل‌های مکالمهٔ آن‌ها آشنا نباشی، خیلی سخته یه رفیق [=همراه] پیدا بکنی…»
- «حالا چطوری پایت به عراق باز شد؟»
- «همین ارتباطات و معاشرت‌ها فرصت‌هایی را باز کرد.»
اگر امکان سفر به کشور زبان جدید میسر نیست، داستان بالا الهام بخش خودآموزی شماست. میتوانید جوّ و محیط‌های زبان جدید را در داخل کشور پیدا کنید و خودتان را در معرض همین محیط‌ها قرار دهید تا رفته رفته به حداقل‌هایی از مکالمه مسلط شوید. این محیط‌ها می‌تواند شامل:
- اقامتگاه‌ها و محل تردد عرب زبان‌ها (مثل حرم‌های حضرت معصومه (س) و امام رضا (ع))؛
- حسینیه‌ها و مساجدی که عرب‌زبان‌ها در آن جا تردد دارند (مثل حسینیه کربلائی‌ها یا الحیدریة النجف الأشرف)؛
- رشته‌های زبان و ادبیات عرب دانشگاه‌ها؛
- آموزشگاه‌های مکالمه‌ی عربی؛
- و…
اما همچنان اشکال مطرح است:
- سفرِ مستمر برای همه میسر نیست؛
- محیط آن زبان در همه‌جا فراهم نیست؛
- اگر هم روزی روزگاری سفر میسر شد یا محیطی خارجی در داخل پیدا کردیم، باید به حداقل‌هایی از مکالمهٔ اهل آن زبان آشنا باشیم. وگرنه با ذهن خالی چطور می‌توان با اهل زبان جدید ارتباط بگیریم. البته غیر ممکن نیست ولی باید خیلی خوش اقبال باشیم همراهی صبور پیدا کنیم که حوصله کند و برای یادگیریِ ما وقت بگذارد!
راهکار بعدی روش استقراء[2] است که این روش در ادامه معرفی می‌شود.
از روش استقراء در خودآموزی زبان استفاده کنید
استقراء در خودآموزی زبان روشی علمی‌ست که شما را برای یادگیری مکالمه از صفر کمک می‌کند. پیش از طرح این روش، بهتر است ابتدا استقراء را بشناسیم.
استقراء چیست؟
استقراء یکی از دو روشِ استدلال‌های منطقی به حساب می‌آید[3]. این روش پایه‌ی علوم مدرن است که شاملِ بررسیِ دقیقِ جزئیات [با مشاهده و آزمایش] و دستیابی به اصول کلی [مثل قوانین علمی و یا مهارت‌های لازم] است. بنابراین، روش استقراء در خودآموزی زبان یعنی زبان را با الهامِ از روش‌های علمی می‌آموزید که شاملِ بررسیِ دقیقِ منابع جزئی (مثل کتاب‌ها، پادکست‌ها، کلیپ‌ها و غیرها…) برای دستیابی به مهارتی کلی (مکالمه، فن ترجمه، کتابت و…) است.
چرا از روش استقراء بهره بگیریم؟
نتائج روش‌های علمی دارای سیر ترقی است. یعنی شما با آزمون و خطا، در یک سیر پیشرفتی قرار می‌گیرید که سرانجام به پیشرفت علمی می‌رسید، در نتیجه اگر زبان را به روش خودآموزیِ استقرائی بیاموزید در یک سیر ترقی قرار می‌گیرید که با گذشتِ زمان و ممارستِ هر چه بیشتر، به تسلط بیشتر می‌رسید.
چگونه از روش استقراء استفاده کنیم؟
شما با تکیه بر این روش میتوانید از هر منبعی برای توسعهٔ مهارت‌های زبانیِ خودتان بهره بگیرید مثل: کتاب، رمان، روزنامه، رادیو، شبکه‌های تلویزیونی، معاشرت با اهلِ آن زبان، کلاسهای آموزشی و…هر چیزی اعم از مکتوبات، مسموعات (شنیداری)، ارتباطات زنده و….
یکی از بهترین منابع برای یادگیریِ زبان، کلیپ‌هاست، چرا که دارای هر دو عنصرِ صوت و تصویر، که برای یادگیریِ زبان شما بسیار مفید است. بر اساسِ این روش، شما هر چقدر کلیپ‌های بیشتری مشاهده کنید (آن هم با بررسیِ جزئی و دقیق)، در یک سیرِ ترقی قرار می‌گیرید و مهارتِ کلیِ شما (یعنی استماع و درک مطلب و در آخر مکالمه) تقویت می‌شود. این روش بدین شرح است:
چگونه از منابع ویدیویی به روش استقرائی برای خودآموزی زبان بهره ببریم؟
روش استقرائی با منبع ویدئویی روشی جذاب است. هم تماشا و هم رشد و پیشرفت. بر اساس این روش، شما باید کلیپ‌های زیادی را استقراء (=مشاهده با بررسی جزئی و دقیق) کنید. با مشاهده‌ی کلیپ اول تقریبا بالای ۹۵٪ عبارات را نمی‌فهمید؛ کاملاً طبیعی است [البته اگر بیشتر فهمیدید که چه بهتر]. با یادگیریِ معانیِ لغات و عباراتِ کلیپِ اول، تا چند درصدی مهارتِ شما افزایش می‌یابد [حدودا ۲ الی ۵ درصد و احتمالاً هم بیشتر].
کلیپ دوم را که مشاهده می‌کنید، احساس می‌کنید تفاوتی با کلیپ اول نداشته چون هنوز اغلبِ عبارات را متوجه نمی‌شوید اما اگر دقیق شویم، می‌بینیم فرایند ترقی رخ داده است (هر چند به نحو جزئی!). معدودی از کلمات و عباراتی که در کلیپِ اول آموختید، در کلیپ دوم نیز تکرار شده و برای شما آشناست و این یک پیشرفت است. کلیپ دوم را هم می‌آموزید و دوباره رشد ۲ الی ۵ درصدی دیگری را تجربه می‌کنید.
با مشاهده‌ی کلیپ سوم تا حدودی متوجه می‌شوید که مقدار کلمات مفهوم برای شما بیشتر شده یعنی حدوداً ۴ الی ۱۰ درصد عبارات برای شما آشناست. کلیپ چهارم و پنجم را هم به همین منوال مشاهده می‌کنید و می‌آموزید و درصدِ فهم شما از عبارات یک کلیپ به ۱۰ الی ۲۵ درصد می‌رسد.
در حین مشاهده‌ی کلیپ‌ها و پیشرفتتان، باید توجهتان را به دو نکته معطوف کنید:
۱) تمرکز بر کلمات و عبارات پرتکرار: که در قسمت‌های پیشین آموخته بودید. وقتی یک عبارت، در ۲ الی ۵ کلیپِ تصادفی (Random) تکرار می‌شود احتمالِ این که این عبارت پر تکرار باشد بالاست و عبارت پر تکرار یعنی عبارتی کاربردی بین اهل آن زبان! و شما اگر فراگیریِ زبانتان را اول معطوف به یادگیری عبارات کاربردی (و پر تکرار) کنید، بازخورد‌های مثبتی از یادگیری می‌گیرید که در پیشرفت مهارتتان مؤثر است.
۲) تمرکز بر کلمات و عبارات جدید: را تا جای ممکن پیش بگیرید. یعنی تشنه‌ی یادگیری کلمات جدید باشید تا در قسمت‌های بعدی برای شما تکراری شوند.
شما با لحاظ همین دو نکته، هر چه کلیپ‌های بیشتری مشاهده کنید، مهارتِ شما (در استماع و درک مطلب) رشد صعودی می‌کند و این روند را باید تا جایی پیش ببرید که با مشاهده‌ی یک کلیپ، بالای ۸۵٪ عبارات آن برای شما مأنوس و تکراری باشد. نمی‌گویم چه تعداد کلیپ اما مشاهده‌ی مثلاً ۴۲ کلیپ و هر چه بیشتر کمک فراوانی می‌کند.
آیا این روش برای منابع دیگر هم کاربرد دارد؟
بله! شما میتوانید از منابع دیگر هم به همین روش استفاده کنید و بلکه لازم است این کار را انجام دهید. هیچ محدودیتی برای یادگیری وجود ندارد. اگر در حینِ خودآموزیِ استقرائی از منابع دیگر مثل مطالعهٔ کتاب‌ها، بررسی سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی، معاشرت با اهلِ آن زبان بهره بگیرید، مکملِ خودآموزی شما خواهد بود و این لازمهٔ پیشرفت شماست.
جمع بندی
- برای خودآموزیِ زبان، علاقهٔ صرف به زبان جدید کافی نیست. شما باید علاقه را تبدیل به نیاز کنید؛
- راهکار تبدیل علاقه به نیاز، حضور در جوّ زبان جدید با یک همراه است، یعنی کسی که حوصله کند و برای یادگیری‌تان وقت بگذارد، اشتباهات شما را تصحیح کند و شما را با فرهنگ‌شان آشنا کند؛
- برای خودآموزی زبان سه راهکار با سه سطح پیشنهاد شد:
| شرایط | راهکار | |
| سطح اول | اگر با حداقل‌های مکالمه آشنا بودید و امکان سفر به کشور زبانِ جدید میسر بود، | حتماً سفر کنید که بهترین راهکارِ خودآموزیِ زبان، حضور در محیطِ زبان جدید است؛ |
| سطح دوم | اگر با حداقل‌های مکالمه آشنا بودید، اما امکان سفر میسر نبود، | محیط‌های زبان جدید را در داخل با همراهانی از همان زبان بیابید و با آن‌ها ارتباط بگیرید؛ |
| سطح سوم | اگر شرایط سطح اول و دوم را ندارید، | از روش استقراء در خودآموزی زبان بهره بگیرید بعد خودتان را به سطوح دوم و اول برسانید. |
- بهترین راهکار برای کسانی که در آغاز مسیرِ خودآموزی هستند، بهره‌گیری از روش استقرائی‌ست. استقراء متدی علمی‌ست که پایهٔ علوم مدرن امروزی می‌باشد؛
- در روش استقرائی: ۱) دنبال یادگیری اصطلاحات پر تکرار باشید؛ ۲) تشنهٔ یادگیری کلمات جدید باشید تا برایتان تکراری شوند؛
[1] اگر چه داستانش برای زبان عربی و کشور عراق است. شما میتوانید این داستان را به زبان مورد علاقه و کشور مدنظرتان تعمیم دهید. مثلا میتوانید این طور بخوانید: محسن به برلین سفر کرد. می‌دانست آن‌جا همه آلمانی زبان هستند اما تعامل مستقیم با قوم ژرمن حس و حال جدیدی را در او بوجود آورد. تعاملات به زبان آلمانی‌ست، تابلوها به آلمانی‌ست، توضیحات داخل مغازه آلمانی‌ست… چون داستان‌ها جزئی هستند اما از دل یک اصول کلی استخراج شده‌اند. شما میتوانید اصول کلیِ نهفته در داستان‌ها و مثال‌ها را به همهٔ جزئیات مد نظرتان تعمیم دهید.
[2] Induction
[3] در منطق دو گونه استدلال مطرح است که هر یک زیر بنای علومی است: ۱) سیر استدلال از جزئیات به قوانین کلی (که استقراء نام دارد)؛ ۲) سیر استدلال از کلیات به موارد جزئی (که قیاس نام دارد). برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به علم منطق، مباحث تصدیق.
